.::شارح::.

از مسودات و مشق های قائم مقام که به قلم جلی نوشته(1)

حضرت ولی عهد تا حال دنبال آکندن مال نرفته اند و این کار بسیار سهل گرفته اند حتی به خاصه وجود مبارک منتهای قناعت مأکول و ملبوس کنند و هر چه باشد صرف مدافعه روس و محافظت ملک محروس سازند.
امصار(2) و قلاع را بر انبار متاع مقدم دانند و هیچ گنج زر و درج گوهر را با یک جعبه آلات حرب و یک کیسه باروت و سرب برابر ندانند. 
این ملک مختصر را که از سه طرف بحر و بر با روم و روس مجاور است و جمیع اوضاعش با سایر ممالک مغایر، مالک الملکی چنین باید رزم خواه و نه بزم خواه، نامجو نه کامجو، چنان که این وجود مسعود به نانی قانع است و عزمش به جهانی قانع نیست، چیت و کرباس پوشد، و لعل و الماس بخشد، فتح و نصرت خواهد و عیش و عشرت نخواهد، نای جنگش بکار است، نه نای و چنگ. اگر از ملک جهانش حاصلی است همین راحت خلق است و زحمت خود، و دادن گنج و بردن رنج. خلاف سایر ملوک که گاه وحشیان را صید کنند و گاه سرکشان را قید، حضرتش را اگر صیدی است قلوب است، و اگر قیدی است همان گفتار نیک است و کردار خوب.

والسلام

1.این نوشته ای است در وصف نایب السلطنه عباس میرزا، که در آن به تفاوت او و پدرش فتحعلیشاه پرداخته شده است. منشآت قائم مقام فراهانی، ص120
2.شهرهای بزرگ (جمع مصر)
---------------------------------------

پی نوشت:قائم مقام در شعر نیز قدرتی دارد، اما نثرش هر چند غالب سرسری است و به عجله کار می رانده و قلم می زده است، باز مایه وافری از ذوق و حسن سلیقه در اوست، و بالاخره پیرو مکتب گلستان سعدی است، اما نمکی از خود دارد... (سبک شناسی ملک الشعرای بهار، 1355،ص349)